Bu çalışma, oldukça güncel olan NFT Art Works (sanat eserlerinin) konusunun telif hukuku açısından genel bir değerlendirmesi niteliğindedir. Hiç şüphesiz, hem oldukça teknik olan NFT teknolojisinin daha iyi anlaşılması hem de NFT sanat eserlerinin yaygınlaşması, bu konunun olgunlaşmasını sağlayacak ve bu alanda daha ayrıntılı çalışmalar ortaya çıkacaktır.
NFT ve NFT Sanat Eserleri
NFT (Non-Fungible Tokens) terimi, henüz yerleşmiş bir karşılığı bulunmamakla birlikte, Türkçe’ye misli olmayan kripto varlıklar olarak çevrilebilir. Son günlerde bir yatırım aracı olarak oldukça yaygın hale gelen bitcoin (BTC) gibi kripto paralar ise, “fungible token” yani misli kripto varlıklardır. Diğer bir deyişle, merkeziyetsiz bir kripto para birimi olan BTC (veya altcoinler), tıpkı FIAT paralar gibi sayı ile belirtilen, birbirinin yerine geçebilen dijital varlıklardır. NFT’ler ise aksine, daha çok ferdi özellikleri ile ön plana çıkan ve biri diğerinin yerine geçmeyen, eşsiz kripto varlıkları tanımlar. Her ikisinin ortak noktası ise kriptografi kullanılarak oluşturulan blokchain teknoloji altyapısını kullanmasıdır.
NFT Art Works (NFT sanat eserleri) ise, dijital olarak meydan getirilen eşsiz (unique) bir eserin orijinal halinin blockchain teknolojisi ile güvence altına alınmasını ifade eder. Önemle belirtmek gerekir ki, NFT’lerin daima bir sanat eseri olması gerekmiyor. Nitekim, en fazla 140 veya 280 karakterlik ve edebi değeri olmayan tweet paylaşımlarının bile NFT olarak dijital platformlarda satışa sunulduğu ve hatta satın alındığı görülmektedir. Son günlerdeki bu NFT çılgınlığı kulağa biraz garip gelse de, özellikle dijital sanatlar için NFT yeni (ve muhtemelen kalıcı) bir mecra oluşturmuştur. Nitekim bugün birçok sanatçı, meydana getirdiği dijital eserini NFT olarak satışa sunuyor.
NFT sanat eserlerini fiziki olarak meydana getirilen sanat eserleri ile karşılaştırarak anlatmak, konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Ünlü bir ressam, meydana getirdiği yağlı boya bir tabloyu, altına imzasını attıktan sonra satışa sunabilir. Tabloyu satın alan kişi, o ressam tarafından yapılan bu orijinal eserin malikidir. Aynı tablo başkalarınca kopyalanmak suretiyle yeniden yapılmış olsa bile, ünlü ressamın elinden çıkan orijinal tablo değerli olan olarak kalmaya devam edecektir. Ancak bu durum, ünlü ressamın imzasının da (veya sanat galerisi tarafından verilen bir sertifikanın da) kopyalanmak suretiyle eserin sahtesinin yapılmasına engel değildir. Hatta, özelikle eser sahibi öldükten sonra, eserin orijinal olup olmadığını anlamak oldukça zorlaşıyor. Hatta sırf bunun için İngiliz televizyonu BBC tarafından “Fake or Fortune?” adlı, kişilerin elinde bulunan sanat eserlerinin orijinal olup olmadığını sanat uzmanları ile çözmeye çalışan, bir televizyon programı bile gerçekleştirildi. NFT ise, dijital bir eserin orijinal halini blokchain teknolojisi ile güvence altına almaktadır. Her ne kadar söz konusu dijital eserin kopyaları dijital platformda bulunsa bile, NFT teknolojisi sahibine eserin orijinalini, yani değerli olanı, saklama veya bir başkasına devretme imkânı sunuyor.
Telif Hukuku Boyutunun Genel Değerlendirmesi
NFT, özellikle dijital sanat eserleri için yeni bir mecra sunmuş olsa da telif haklarının içeriğini etkileyecek nitelikte kökten bir değişim öngörmemektedir. Zira dijital bir eseri meydan getiren kişi, eğer eser korumasının şartlarını sağlıyorsa, FSEK kapsamında eser sahibi olarak korunacaktır. Eserin NFT formatında olup olmaması bu açıdan önemsizdir. Eser sahibi tarafından bir başkasına satış (veya bağış) ile devredilen söz konusu NFT, yani kripto varlık olacaktır. Eğer taraflar ayrıca söz konusu eser üzerindeki mali hakların (FSEK tarafından öngörülen şekil şartlarına uygun olarak) devrini kararlaştırmamışlarsa, eser sahibi eser üzerindeki telif hakları sahibi olarak kalmaya devam edecek, karşı taraf ise NFT esere sahip olacaktır. NFT eserin her satışında da, satın alan söz konusu dijital varlığın yeni sahibi olacaktır.
Telif hakları açısından NFT’nin önemi, eserler için bir tür dijital veya kripto bandrol görevi görecek olmasıdır. Bu durum, NFT eser üzerinde telif hakkı sahibi olan kimsenin mali haklarının veya manevi haklarının ihlalini engelleyebilmesi açısından önemlidir. NFT her ne kadar telif haklarının içeriği açısından kökten bir değişime neden olmayacaksa da, telif haklarının takibi açısından önemli bir kolaylık sağlayabilir.
Ayrıca, NFT eser sahibine her satıştan belirli bir pay almasını sağlayan bir sistem de sunmaktadır. “Law& Economics” perspektifinden bakıldığında bu durum eser sahibinin sanatsal üretim yapması açısından oldukça teşvik edici olup, telif haklarının var oluş sebebine hizmet etmektedir. Aslında, FSEK m. 45 kapsamında bazı güzel sanat eserleri gibi özgün eserler için öngörülen eser sahibinin (veya mirasçılarının) eserin sonraki satışlardaki değer artışından belirli bir pay alma hakkı mevcuttur. Ancak FSEK’teki koruma süresi ile sınırlı olan bu hakkın eser sahibi (veya mirasçıları) tarafından ileri sürebilmesi için belirli şartların varlığı aranmaktadır.
