AVRUPA PATENT OFİSİ’NDE ERTELENMİŞ İNCELEME

DEFERRED EXAMINATION IN THE EUROPEAN PATENT OFFICE

Bilindiği üzere bir patent başvurusunun sonuçlanması, yalnızca Türkiye’de değil küresel seviyede, genellikle 3 ila 5 yıl arasında değişen sürelerde gerçekleşmektedir. Kimi buluş sahiplerine göre bu süreler çok uzundur ve İdari Otorite’nin daha kısa sürelerde karara varması istenir. Oysa gerçekte Avrupa’da hiç de azımsanmayacak bir kitle için bu süre, olması gerekenden daha kısadır ve bir Avrupa Patent başvurusunun sonuçlanmasının daha uzun sürelere yayılması ihtiyacı bulunmaktadır.

Patent başvurularının daha geç sonuçlanmasını talep eden bu kitlenin hangi nedenlerle bu talepte bulundukları sorulduğunda genellikle üç ayrı gerekçe dile getirilmektedir. Birincisi aşikar şekilde maliyetlerin ertelenmesine dayanmaktadır. Bilindiği üzere bir Avrupa Patenti için tescil kararı verildiğinde kısıtlı bir süre içerisinde koruma talep edilen ülkelerde validasyon işlemi yapılmalıdır. Validasyon işleminin üye ülkelerde süresi dahilinde (genellikle tescilden itibaren 3 ay) gerçekleştirilmemesi halinde, o ülkelerde daha sonra koruma temin etmek mümkün olmaz. Validasyon işlemi ise seçilen ülke sayısı ve tercüme ihtiyacı göz önüne alındığında çoğunlukla tüm patentleme sürecindeki en pahalı aşama olmaktadır. Bu nedenle de validasyon maliyetlerinin ertelenebilmesi, pek çok kullanıcının ilk gerekçesi olarak ortaya çıkmaktadır.

Daha uzun idari süreç talep edenlerin ikinci gerekçesi, bir ürün ya da usulün/prosesin ticarileştirilmesinin uzun yıllar alması nedeniyle patent başvurusunun hızlı sonuçlandırılmaması ve başvurunun sağladığı koruma kapsamının, zaman içerisinde ticarileşen ürüne ya da usule uygun şekilde değiştirilebilmesi olanağına duyulan ihtiyaçtır. Eğer bir patent başvurusu hızlıca sonuçlanırsa, buluş konusunun zaman içerisinde ticari nedenlerle farklılaşması halinde, elde edilen patentin ticarileşmiş ürünü korumuyor olması riski dahi bulunmaktadır. Gerçekte de daha kolay olan ürünü patente göre değiştirmek değil, patent başvurusunu zaman içerisinde ürüne göre adapte etmektir. Bu nedenle de hızlı tamamlanan patentleme süreçleri, kimi zaman ihtiyacın aksine hizmet edebilmektedir.

Avrupa Patent Ofisinde (EPO) ertelenmiş esas inceleme isteyenlerin bir diğer gerekçesi ise validasyon ülkelerinin seçiminde yaşanan güçlüktür. Otomotiv gibi uzun yıllardır yerleşik hale gelmiş sektörlerde validasyon ülkelerini seçmekte hiçbir güçlük yoktur ama buluşun arkasında çok yeni teknolojilerin olduğu sektörlerde durum farklı olabilmektedir. Bu bakımdan, kimi buluşlar yalnızca birkaç Avrupa ülkesinde ticari değere sahip olma potansiyeline sahip iken kimi buluşlar Avrupa’nın tamamında ticari potansiyele sahip olabilir. Eğer Avrupa Patenti başvurusu çok hızlı şekilde sonuçlanır ise patent sahipleri, yapmış oldukları validasyon ülkeleri seçiminden, daha sonra pişman olabilmektedir. Buna ilave olarak pek çok patent sahibi, elindeki portföyün yönetiminde daha fazla esneklik talep etmektedir. Patent sahipleri, ticari olarak kazançlı olup olmayacağı bilinmeyen kimi patentlere gereksiz validasyon bütçesi harcamaktansa, patent başvuru sürecini uzatarak eldeki fikri mülkiyet yönetim bütçesini yalnızca ticari değer arz eden başvurulara yöneltmeyi talep etmektedir.

EPO’da esas inceleme işleminin ertelenebilmesine olanak tanıyacak yasal düzenleme isteyenlerin karşısında da bir grup bulunmaktadır. Bu grup, 3-5 yıl aralığında patentleme sürecini hali hazırda çok uzun bulmakta ve üçüncü kişilerin hukuk güvenliğine atıfta bulunarak inceleme işleminin ertelenmesine olanak tanıyan bu tür bir yasal değişikliğe karşı çıkmaktadır. Bu grubun haklı gerekçeleri olmadığını söylemek mümkün değil, zira ticari açıdan bakılırsa henüz incelemesi yapılmamış bir başvuru, en az tescilli bir patent kadar tehlikeli olabilir. Hiçbir şirket ya da şahıs, haklı olarak hukuken riskler içeren bir yatırıma girmek istemez. Patent başvurularının bugün olduğundan daha uzun sürelerde sonuçlanmasına olanak tanıyacak bir değişiklik, bu gruba göre serbest ticaretin önündeki yeni bir engel olarak değerlendirilmektedir. Değişiklik önerisine karşı çıkan grup, buna ilave olarak hali hazırda genellikle ilaç sektörü tarafından kullanılan ve çoğu zaman suiistimal edilen, bölünmüş başvurular (EPC Md. 76) nedeniyle zaten hukuki belirsizliğin had safhada olduğunu belirterek esas incelemede erteleme imkanı verilmesinin, kamu çıkarına aykırı şekilde Avrupa’daki serbest ticareti olumsuz etkileyeceği kaygısına sahiptir.

EPO, gündemde bulunan bu ticari ve hukuki kaygıları dikkate alarak tarafların haklı gerekçelerini karşılayabilecek bir plan taslağı oluşturmuştur. İlk olarak 2017 sonunda, esas inceleme işleminin başlatılmasının 3 yıl ertelenmesini öngören bu plan taslağını kullanıcıları ile paylaşarak ve bir dizi anket düzenlemek suretiyle sektördeki kullanıcılarının öneri ve geri beslemelerini temin etmiştir. Plan taslağına göre, başvuru sahibi esas inceleme işleminin en fazla 3 yıl olmak kaydıyla ertelenmesini talep edebilecek ve başvuru sahibinin bu talebi herhangi bir gerekçelendirme yapılmış olup olmadığına bakılmaksızın kabul edilecektir. Aynı plan taslağına göre üçüncü kişiler, incelenmesine erteleme kararı verilmiş başvurular aleyhine üçüncü kişi görüşü sunduklarında erteleme kararı derhal ortadan kalkacak ve esas inceleme işlemi başlatılacaktır. Ancak EPO, herhangi bir açıklama içermeyen basit bir talebi kabul etmeyecek ve sunulan üçüncü kişi görüşlerinin gerekçelendirilmiş ve delillere dayandırılmış olması koşulunu arayacaktır. Erteleme talebinin ve ertelemenin kaldırılması talebinin harçlandırılıp harçlandırılmayacağı da tartışma konusu yapılmıştır ve araştırmaya katılanların bu konudaki görüşleri sorulmuştur.

Sektörü oluşturan tüm kesimlerin online olarak ücretsiz şekilde katılabildiği, öneri ve eleştirilerini sunabildiği son anketlerden birisi 11.01.2019 tarihinde tamamlanmıştır. Katılımcıların %52’si EPO’nun esas inceleme işlemini, 3 yıla kadar erteleme imkanı veren taslağın lehinde oy kullanmıştır. Bunun anlamı, Avrupa Patent başvurularının daha uzun bir süreçte karara bağlanmasını destekleyen çok büyük bir kitlenin mevcut olduğudur. Şimdilik plan taslağı dışında atılmış bir adım bulunmamaktadır ancak böylesine büyük bir kitle farklı gerekçeler ile ertelenmiş inceleme talebinde bulunuyorsa, ilgili yasal mevzuat değişikliğinin bir süre sonra gerçekleşmesi kuvvetle muhtemeldir. Diğer yandan Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Japonya, Rusya ve Güney Kore gibi gelişmiş fikri mülkiyet sistemlerine sahip ülkelerde ertelenmiş inceleme ya da benzer imkanlar bugün zaten mevcuttur. Bu ülkelerin yasalarında kimilerinde erteleme imkanı var iken, kimilerinde inceleme talebinin ilk başvuru tarihinden itibaren 7 yıl içerisinde yapılması zorunluluğu vardır ki bu imkan da benzeri bir sonucu doğurmaktadır.