Faydalı model koruması, patent hukukunun bir parçasıdır. Faydalı model, küçük buluş ya da küçük patent (utility model-petty patent) olarak da isimlendirilir. Küçük buluşlara, patentlere oranla daha ucuz, hızlı ve basit bir tescil sistemi öngörülerek faydalı model koruması sağlanmaktadır. Esneklik, belgelendirmedeki hız ve karmaşık işlemlerin yokluğu gibi özellikleri nedeniyle faydalı modeller KOBİ’lerin ihtiyaçlarına uygundur. Patentin koruma şartlarını taşıyan bir buluş, faydalı model korumasından yararlanabileceği gibi patentin koruma şartlarını taşımayan, ancak yine de teknik alanda ilerlemeler sağlayan küçük buluşlar da faydalı model ile korunmaktadır.
Firmalar, yaptıkları Ar-Ge çalışmalarıyla, teknik alanda yararlı gelişmeler kaydetmektedir. Bu gelişmeler patent korumasının şartlarını karşılamayabilir. Pazardaki başarının anahtarı, tamamen yeni ürün geliştirmenin yanında, var olan ürünlerde değişikliklere gitmektir. Bu değişikliklerin düzeyi patent mevzuatında olduğu kadar yüksek tutulursa, yapılan bazı değerli çalışmalar korumasız kalacaktır. Kısacası, patent korumasının cevap veremediği bir grup buluş vardır ki, bunların da koruma altına alınması gerekir. Bu ihtiyacı karşılayacak olan ise faydalı model korumasıdır.
Faydalı model hakkı, tescilli bir hak olup teknik ve fonksiyonel buluşlarda sahibine tekel niteliğinde yetkiler verir. Faydalı model mevzuatı, teknik buluşları koruduğundan dolayı, ürünlerin dış görünümünü koruyan tasarım korumasından ayrılır. Tasarımlar, ürünün görünümü; patentler (ve faydalı modeller) ise ürünün çalışma prensibiyle ilgili kavramlardır. Patent ve faydalı model hukuku ürünlerin özgün üretim tekniklerini, tasarım hukuku ise ürünlerin özgün şekillerini konu alır. Hem faydalı model hem de tasarımlarda yenilik kriteri aranmakla birlikte bu iki koruma sisteminde yenilik kavramından tamamen farklı şeyler anlaşılmaktadır. Zira faydalı modellerde teknikteki yenilikler korunurken, tasarımlarda ürünün görünümündeki yenilikler/farklılıklar korunur. Bununla birlikte faydalı model ve tasarım koruması uygulamada zaman zaman birbirine karıştırılmaktadır.
Faydalı modeller, koruma şartları bakımından buluşun yeni olması, sanayiye uygulanabilir olması yönleriyle patente benzer. Ancak patentten farklı olarak faydalı modellerde, buluş basamağı (inventive step) şartı aranmat. Faydalı model hakkı, sahibine patent tipi bir koruma sağlar. Yani faydalı model koruması esasen patent hukukunun bir parçasıdır. Geleneksel olarak bu iki hak birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Gerçekten her iki hakkın konusu da buluşlardır. Bu nedenle bu hakları düzenleyen hükümlerin benzer olması da doğal karşılanmalıdır. Buna karşılık faydalı model başvurusundaki sürecin, köklü bir şekilde patentten farklılaştırılması, faydalı modellerin maliyetinin düşük olmasını ve tescil sürecinin de hızlı ve pratik olmasını sağlar. Bu da özellikle KOBİ’ler için büyük bir fırsata dönüşür.
