Ticaret erbabı, bazen kendilerini bazen de ürün ve hizmetlerini başkalarından ayırt etmek için birtakım ayırt edici ad ve işaretler kullanır. Tanıtıcı işaretlere ayırt edici ad ve işaretler de denir. Bu tanıtıcı işaretler günlük yaşamımızda farklı şekillerde ortaya çıkar. Bunların başında marka gelir.
Marka; bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerden ayırt eden işarettir. Marka olabilecek işaretlerin kapsamı oldukça geniştir. Bu bağlamda kişi adları dâhil özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar ve malların veya ambalajlarının biçimi gibi her türlü işaret marka olabilir. Bugün koku ve ses markaları dahi korunmaktadır. Ülker, Arçelik ve Bellona gibi ürün markaları yanında Akbank ve Güneş Sigorta gibi hizmet markaları da koruma altındadır.
Ticaret unvanı, taciri; işletme adı ise işletmeyi tanıtır. Örneğin, Gökkuşağı Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. bir ticaret unvanıdır. Buna karşılık Çemberlitaş Turşucusu bir işletme adıdır. Uygulamada unvan ve işletme adları genellikle marka olarak da tescil ettirilmektedir.
Demek ki marka, ürün veya hizmeti; ticaret unvanı, taciri; işletme adı ise işletmeyi tanıtır. Sınai mülkiyet haklarından olan markalar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile düzenlenmiştir. Ticaret unvanı ve işletme adı ise Ticaret Kanununda düzenlenmiş olup, bunlar markaya oranla daha zayıf bir korumaya sahiptir.
Marka hakkı kullanım yoluyla veya tescille kazanılır. Kullanımla kazanıma gerçek hak sahipliği denir. Bu bağlamda başkasının kullandığı ve fakat tescil ettirmediği bir markayı kendi adına tescil ettiren kişi gerçekte marka sahibi olamaz. Zira markayı kullanan gerçek hak sahibi, sonradan o kişiye karşı dava açarak markayı hükümsüz kıldırabilir veya markanın devrini talep edebilir. Ancak uzunca bir süre sessiz kalındıktan sonra açılan davalar reddedilmektedir. Sınai Mülkiyet Kanunu sessiz kalma bakımından beş yıllık süre öngörmüştür.
Fikri mülkiyet hukukunda ülkesellik ilkesi geçerli olduğu için markasını Türkiye’de tescil ettiren kişinin markası kural olarak sadece Türkiye’de korumadan yararlanır. Başkaca ülkelerde de markasını korumak isteyen kişi o ülkelerde de tescil ettirmelidir. Türkiye’nin de tarafı olduğu bazı uluslararası anlaşmalar, başvuru ve tescil kolaylıkları sağlamaktadır.
