Çalışan Buluşunu “Kim” Bulur? Karşılığında “Ne” Ödenir?

Başlıktan da anlaşılacağı üzere, bu yazımızda buluşun “çalışan buluşu” kavramı altında değerlendirilebilmesi için çalışanın kim ya da kimler olduğunu hususuna değineceğiz.

“Çalışan buluşu”,  hayatımıza 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’da yer alan “işçi buluşu” kavramı ile girmiştir. Hem 515 sayılı KHK hem de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda benzer tanımlama ile karşımıza çıkan kapsamını net olarak belirleme açısından, bu kavramı “çalışan tarafından gerçekleştirilen patent veya faydalı modelle korunabilir nitelikte olan hizmet buluşları ile serbest buluşlar” olarak tanımlamak uygun olacaktır. Tanımdan da anlaşıldığı üzere, çalışan buluşları kendi uhdesinde hizmet buluşu ile serbest buluş kavramlarını birlikte barındırmaktadır.

Hizmet buluşu, “çalışanın işyerinde yükümlü olduğu işi yaparken ya da işyerinin deneyim ve çalışmalarına dayanarak ve iş ilişkisi sırasında yaptığı buluş” olarak tanımlamaktadır.   Çalışanın patent ve faydalı model ile korunan buluşu, hizmet buluşu kavramı altında korunuyor ise, kimdir bu “çalışan”?

Kavrama dair hem 551 sayılı KHK’nın 16. maddesinde hem de 6769 sayılı Kanunu’nun Tanımlar başlıklı 2. maddesinde birbiri ile örtüşür nitelikte tanımlama yapılmıştır. Her iki yasa metninde özetle; özel hukuk sözleşmesi veya benzeri bir hukuk ilişkisi gereği, verilen işle ilgili olarak kişisel bir bağımlılık içinde işverene karşı yerine getirmekle yükümlü olan çalışan olduğu ve ayrıca öğrencilerin ve ücretsiz olarak belirli bir süreye bağlı olmaksızın hizmet gören stajyerlerin de bu kapsamda değerlendirileceği tanımlanmıştır.

Hizmet buluşuna dair değerlendirme yapabilmek için, 6769 sayılı Kanun’un beşinci bölümü (söz konusu bölümün yazımında kanun yazım kurallarına riayet edilmese de)  her bir satırı ayrı ayrı okunmalıdır.

Kanunun 113. maddesi özelinde, hizmet buluşunun öznesi olan çalışanın, yürüttüğü ya da yaptığı iş sırasında ya da işyerinin imkanlarından faydalanarak ve iş ilişkisi devam ederken yaptığı buluşların hizmet buluşu olduğu ve bu tanım dışında kalan buluşların serbest buluş olduğu açıkça belirtilmektedir. Söz konusu maddenin devamında, yukarıda da yer verdiğimiz üzere, kanun yazım kurallarına aykırı şekilde, buluşu yapan çalışanın kamu çalışanı olması durumunda çalışana ödenecek bedele dair hüküm kurulmaya çalışılmıştır. Hizmet buluşuna dair kapsam belirlemesi yapılmaya çalışırken karşımıza hizmet buluşu neticesinde kamu çalışanına ödenecek bedelin sınırı çıkmaktadır.

İş ilişkisinin devamı sırasında çalışanın ortaya çıkardığı buluşa dair hak sahipliği hususunu örneklerle irdelemek daha uygun olacaktır. Değerlendirmeyi akademik formatta yapmayacağımız için, yargı kararlarına ve de akademik nitelikli kaynaklara tabi ki atıfta bulunmayacağız.

Konunun kapsamlı olmasına bağlı olarak bu yazımızda çalışan buluşu kavramının giriş yapmış olmakla birlikte, bir sonraki yazımızda yer vereceğimiz örnek başlıklarını sıralamakta fayda var:

• Çalışanın yükümlü olduğu iş ile ilgili olmayan ancak işyerinin çalışma konusu olan bir konuda geliştirdiği buluşlar.
• Çalışanın yükümlü olduğu iş ile ilgili olmayan ancak işyerinin çalışma konusu olan bir konuda işyerinin deneyim ve çalışmalarından da faydalanarak geliştirdiği buluşlar.
• Çalışanın yükümlü olduğu iş ile ilgili olmayan ancak işyerinin çalışma konusu olan bir konuda işyerinin deneyim ve çalışmalarından faydalanmadan geliştirdiği bulşular.
• Çalışanın yükümlü olduğu iş ile ilgili olmakla birlikte, hiçbir surette işyerinin deneyim ve çalışmalarından faydalanmadan geliştirdiği buluşlar.

Bununla birlikte konuya dair eklemek istediğiniz ya da ayrıntılandırmamızı istediğiniz hususlar var ise bizimle e-posta ([email protected]) adresimiz üzerinden iletişim kurabilirsiniz.

Bir önceki yazımızda kapısını araladığımız konuda kapı eşiğine bir adım uzaktayız…